Een op de vijf mensen met dementie hebben last van een depressie. Het vinden en behandelen van een depressie is erg belangrijk. Toch worden symptomen van een depressie vaak niet opgemerkt. Dit omdat ze kunnen lijken op die van dementie. Wanneer je denkt dat een persoon een depressie heeft is het goed om een huisarts of verpleeghuisarts in te schakelen. Hoe herken je een depressie bij mensen met dementie en hoe ga je ermee om?
Bij mensen met dementie komt depressief gedrag en somberheid regelmatig voor. Zo’n 40 tot 50 procent van de mensen met dementie vertoont wel eens depressief gedrag (bron: Verenso 2018). Pas als het depressieve gedrag voor het grootste deel van de dag aanwezig is voor een periode van minimaal twee weken spreken we van een depressieve stoornis. Een depressieve stoornis komt voor bij ongeveer 20 procent van de mensen met dementie.
Een depressie vermindert de kwaliteit van leven en heeft een negatieve invloed op de gezondheid en het algeheel functioneren van de persoon met dementie. Ook kan het lastig zijn voor familie, vrienden en betrokken hulpverleners. Zij kunnen moeite ervaren om een persoon met dementie te stimuleren tot eten en drinken, dagelijkse verzorging, beweging en activiteiten.
Hoe herken je een depressie bij dementie?
Depressief gedrag zoals traagheid, energieverlies en concentratieverlies, overlappen met de symptomen van dementie. Ook kunnen lichamelijke klachten meer op de voorgrond staan. Daarom is het lastig om een depressie bij iemand met dementie te herkennen. Helemaal naarmate iemand verder in zijn dementieproces zit. Voorbeelden van depressief gedrag bij mensen met dementie zijn:
- Snel geïrriteerd
- Verdrietig, somber
- Verstoring van eetlust (afvallen)
- Verstoring van slaap
- Terugtrekken of sociaal isoleren
- Geen interesse/plezier meer hebben in activiteiten
Somberheid of een depressie?
Af en toe somber zijn of depressief gedrag vertonen hoort bij het leven. Soms is er een aanwijsbare oorzaak waardoor mensen zich een periode somber of depressief voelen, zoals het seizoen (herfst of winter), een sterfdag of met bepaalde feestdagen zoals kerstmis. Op zulke momenten is een luisterend oor belangrijk zodat mensen de gevoelens van somberheid en verdriet kunnen uitspreken en delen. Als het depressieve gedrag langere tijd aanhoudt is het zinvol om te onderzoeken of er sprake is van een depressie.
Onbegrepen gedrag
Depressief gedrag kan ook een vorm zijn van onbegrepen gedrag bij mensen met dementie. Onbegrepen gedrag komt vooral voor als mensen met dementie zich niet meer goed verbaal kunnen uiten. Het is bij verdenking van een depressie dus belangrijk om andere oorzaken uit te sluiten. Is er inderdaad sprake van een depressie of wil iemand niet meer eten omdat zijn kunstgebit pijn doet? Of is iemand rusteloos omdat hij zijn nieuwe kamer niet herkent?
- Meer informatie is te vinden bij op de pagina over onbegrepen gedrag.
Depressieve symptomen bij mensen met dementie lijken op symptomen van andere aandoeningen dus onderzoek goed wat er aan de hand is.
Wat kun je doen als naaste?
Neem het gedrag serieus!
Natuurlijk wil je graag weten waarom je naaste depressief is. Maar niet iedereen met dementie kan goed uitleggen wat er aan de hand is. Als je doorvraagt, kan dit leiden tot geïrriteerdheid of boosheid. Toch is het goed om er wel naar te vragen. Je laat daarmee zien dat er iets aan de hand is. Je neemt de gevoelens serieus. En soms kan er dan ineens een antwoord komen op het waarom.
Wanneer je er met woorden samen niet uitkomt, probeer dan zelf op zoek te gaan naar de oorzaak. Wat is er de afgelopen tijd veranderd? Lukt iets niet meer wat kort geleden nog wel lukte? Is er iets veranderd in de omgeving waar je niet veel aan kunt doen? Is er iets naars gebeurd of heeft je naaste in het verleden ook depressieve perioden gehad?
Naar de dokter
Somberheid en depressiviteit zijn ernstige symptomen. Ze hebben grote invloed op iemands kwaliteit van leven en ook voor jou is het omgaan met deze klachten belastend. Stel jezelf een duidelijke tijdslimiet, die zeker niet te lang is. Bijvoorbeeld drie weken sinds het begin of de verergering van de klachten. Noteer die datum in de agenda en maak dan een afspraak met de (huis)arts. Samen kunnen jullie kijken naar mogelijkheden voor het behandelen van de depressiviteit.
Kijk hier voor tips om goed om te gaan met somberheid en depressie
Wat kunnen zorgverlener doen?
Het is belangrijk tijdig de signalen van depressie bij dementie te herkennen en hier actie op te ondernemen. Er zijn drie fasen te onderscheiden: opsporen, behandelen, en monitoren. In iedere fase hebben de zorgmedewerkers en specialisten hun eigen taak (bron: UKON Doen bij Depressie).
Opsporen
Zorgmedewerkers spelen een belangrijke rol bij het opsporen van een depressie. Ga bij verdenking het gesprek aan met de persoon met dementie, hun naasten en de huisarts of verpleegarts. Bij mensen met dementie is het lastiger om een diagnose te stellen omdat zij niet altijd goed kunnen aangeven wat zij ervaren. Er bestaan verschillende instrumenten om depressie bij mensen met dementie vast te stellen.
Behandelen
Als een diagnose depressie is gesteld door de psycholoog of specialist kan gekeken worden naar een geschikte behandeling. De behandeling kan bestaan uit basisinterventies, behandeling door een psycholoog en/of medicatie.
Daarnaast kan de Plezierige Activiteiten Methode worden toegepast. Deze effectief bewezen methode is speciaal ontwikkeld voor verzorgenden en erop gericht om te ontdekken wat mensen met dementie nog wél kunnen, waar ze plezier aan beleven, en waardoor ze zicht nuttig en waardevol voelen. Voorbeelden zijn:
- Iemand laten meehelpen met koken.
- Iemand een stukje tuin geven om in te schoffelen en onkruid wieden.
- Regelmatig gaan wandelen.
- Mensen zelf laten koffiezetten, tafeldekken of schoonmaken.
Bekijk hier het handboek voor de Plezierige Activiteiten Methode.
In de video geeft een ergotherapeut een aantal voorbeelden van activiteiten die verpleeghuisbewoners kunnen doen om zich meer betekenisvol te voelen.