“Ze moeten van onze tradities afblijven”, hoor je vaak. Maar zelfs de felste tegenstanders van het veranderen van tradities wijken daar van af al naargelang het hen uitkomt. Zo zijn er ook al heel wat tradities in Chaam veranderd sinds wij naar school gingen. Vaak gebeurde dat gaandeweg ongemerkt.
Mangelpee
Wij vierden Sinterklaas op 6 december ‘s morgens. De Sint reed dan in de voorafgaande nacht op zijn schimmel ‘Sasmona’ over de daken. De Pieten brachten de kadootjes via de ‘schouw’ naar binnen en stalden die traditiegetrouw uit voor de haard in ruil voor een ‘mangelpee’ voor Sasmona. “Wa hèèt Sientereklaos veur jou gerejen”, vroegen we dan in de vroege morgen. “Unne pyjama, ne kleurboek, suikerbisjes en unne bromtol”, zei Girtje dan, opgelucht dat hij niet in de zak mee naar Spanje moest.
Nikes
Wanneer Sinterklaas in de week valt, wordt dat nu vaak in het voorafgaande of het weekeinde daarna gevierd. Wij deden daar niet aan mee en zworen traditiegetrouw bij de dag zelf. Sinterklaas ‘rijdt’ nu bijna niet meer. De van kleur verschoten Pieten op ‘Nikes’ en zonder ‘roei’ zetten nu een zak met pakjes op de stoep. We krijgen ze niet meer ’s morgens op 6 december maar al op de avond daarvoor.
Fratsen
Er zijn Chamenaren die Sinterklaas inruilen voor de Kerstman. Ze geven elkaar pakjes tijdens Kerstmis, zoals ze in Amerika doen. Geen ‘Sinterklaas kapoentje’ meer, maar ‘Jingle Bells’. Wij deden niet mee aan die buitenlandse fratsen. Wij gingen in de Kerstnacht naar de Nachtmis, die toen volgens de traditie nog begon om twaalf uur ‘s nachts. Bij thuiskomst aten we een ‘sneeke’ van de kerststol. We keken naar het ‘kiendje’ in ons ‘stalleke’ op de dressoir en zongen over de herdertjes die ‘bij nachte’ in het veld lagen. Nu zingen ze ‘Dreaming of a White Christmas’, ook uit Amerika.
Hossen
Wij kregen met carnaval in Chaam al vroeg een kieltje aangepast. We gingen dan hossen in ons buurtschap bij het ‘Smullekuiltje’, traditiegetrouw ‘zij aan zij’ met de armen over elkaars rug. Nu gaan er tijdens carnaval steeds meer Chamenaren op wintersport of ze vliegen even op en neer naar de zon. “Det doen we volgend jaor wir”, zeiden Leentje en Kriesje zonder gêne. Maar Lauwke gaf ze geen ongelijk. “Carreneval is tegenworrig ommes net zo duur”, lauwde hij dan met dubbele tong.
Holadiejee
Op de dag van de ‘Acht van Chaam’ stuurde een bevriende Chamenaar ons een Appje. “Holadiejee, we zitten hier oké op het strand van Saint-Tropez en het weer dat zit ons mee”, Appte hij zonder blikken of blozen. Wij bleven op de woensdag na de ‘Tour de France’ traditiegetrouw thuis voor de toen nog acht kilometer lange ‘Acht’. Het was destijds voor Chamenaren ondenkbaar dat ze tijdens de ‘Acht’ weg waren. Ze gingen voor of na de ‘Acht’ op vakantie maar absoluut nooit tijdens de ‘Acht’.
Scheel
Het ‘scheel’ wordt er in Chaam nog steeds afgedronken als iemand ‘unne kleine’ heeft gekregen, maar tegenwoordig heet die traditie een ‘babyborrel’. Het kan altijd nog gekker. Toen Lieske zwanger raakte organiseerde ze een ‘babyshower’. Ook dat is samen met de Kerstman, Valentijnsdag, Black Friday, Cyber Monday en Halloween vanuit Amerika komen overwaaien.
Hoop
In sommige plaatsen wordt de traditie van de ‘Lampionnenoptocht’ met ‘Sint Maarten’ op 11 november overschaduwd door het Amerikaanse ‘Halloween’. “Trick or treat”, roepen ze daar dan met plaatselijke tongval. In Chaam is er nog wel elk jaar rond de ‘Elfde van den Elfde’ een traditionele lampionnenoptocht. Die optocht heet dan wel geen ‘Sint Maartenoptocht’ meer, maar toch. Er is nog hoop! – Berry van Oers (Ons Weekblad 47/2025)
