In samenwerking tussen KBO Alphen en Heemkundekring Carel de Roy worden dit jaar mooie zomeravondwandelingen georganiseerd. Tijdens deze wandelingen, die alle hoeken van Alphen aan doen, worden vele interessante bijzonderheden verteld. Elke wandeling wordt afgesloten met gezamenlijk koffie drinken. De zomeravondwandelingen vinden plaats op 12 juli, 9 augustus en 13 september.
Zomeravondwandeling Nieuwkerk
De wandeling van 12 juli ging naar Nieuwkerk. Maar liefst 81 mensen afkomstig uit Alphen, Riel, Goirle en verder namen deel aan de zomeravondwandeling en verzamelden zich rond 18.15 uur bij klooster Nieuwkerk. De route was uitgezet door Frans de Leeuw en Frans Wilmsen. Die laatste gaf op vermakelijke wijze toelichting bij bezienswaardigheden uit het verleden, maar ook tipte hij de wandelaars op bijzondere natuurverschijnselen.
De wandeling begon en eindige bij klooster Nieuwkerk. Dit klooster is bij vele mensen bekend. Veel mensen uit Alphen, Riel, Goirle en omgeving zijn hier gedoopt, getrouwd of hebben hier kerkdiensten bijgewoond. Heden ten dage komen veel mensen een drankje nuttigen na een mooie wandeling of fietstocht. Ook deze zomeravondwandeling werd afgesloten op het terras ‘nabuurtend’ over de mooie verhalen die gepasseerd zijn over landgoed Nieuwkerk.
Landgoed Nieuwkerk
Landgoed Nieuwkerk is ontstaan in het begin van de 19e eeuw, maar al in de 13e eeuw had de Abdij van Tongerlo hier een hoeve in bezit. In de jaren twintig van de 19e eeuw kwam de familie van Hogendorp in het bezit van het landgoed. Na een ingewikkelde geschiedenis van boedelscheiding en terugkoop kwam het bezit in handen van Albert De Meester de Betzenbroeck. Hij liet een klooster op het landgoed bouwen dat op 1 juni 1913 ingewijd werd en opende een hotel in 1914. De Meester de Betzenbroeck had een dochter die trouwde met André de Jamblinne de Meux, deze familie heeft het landgoed nog steeds in bezit. Het landgoed heeft tegenwoordig een omvang van 150 ha.
Klooster Nieuwkerk
In het klooster werden vanaf 1913 priesters opgeleid. Eind jaren ’50 kwam het klooster in handen van de Trappisten en nog later maakten Franciscanessen van het klooster een rusthuis voor terugkerende zusters. Vervolgens was het klooster het onderkomen voor de Priesterbroederschap Sint Pius X. De huidige eigenaar van het klooster, kapel en ondergrond is een Belgische baron die het complex in 1986 kocht. In 1997 kwam een einde aan de religieuze bestemming.
Kapelletje Sint-Jans-Gool
Op zo’n 300m van Klooster Nieuwkerk ligt – op Belgisch grondgebied - verscholen in het bos het kapelletje Sint-Jans-Gool. Dit kapelletje werd gebouwd na de sloop van de schuurkerk die hier tussen 1652 en 1810 stond.
De schuurkerk is gebouwd in de retorsieperiode waarin het rooms-katholieken werd verboden om kerkdiensten bij te wonen. De Goirlese en Tilburgse katholieken moesten uitwijken naar grenskerken of naar enclaves. Zo is de ’nieuwe kerk’ ontstaan. Tot 1799 vonden hier vieringen plaats die steeds afgesloten werden met frivoliteiten en feestgedruis. Vaak liep dit uit de hand. Dit heeft de bisschop van Antwerpen doen besluiten een einde te maken aan de vieringen in de schuurkerk.
Leuk detail: het kapelletje Sint-Jans-Gool bezit nog altijd de smeedijzeren deurklink uit de vroegere grenskerk.
Gedenknaald WO-I
Tijdens de Eerste Wereldoorlog hielp Albert De Meester de Betzenbroeck (in de volksmond ’t Misterke) mee om Belgische soldaten in burgerkleding naar Nederland te laten ontsnappen zodat deze via Engeland weer aan het front zouden kunnen worden ingezet. De Duitsers kregen echter lucht van deze illegale praktijken en probeerden de baron gevangen te nemen. Op 13 maart 1916 was het de Duitsers bijna gelukt hem in handen te krijgen. Duitse soldaten grepen ’t Misterke op Nederlands grondgebied vast en probeerden hem de grens over te trekken. Soldaten van het Nederlands grenswachtdetachement kwamen op het rumoer af en konden de baron bevrijden. Ter herinnering aan deze gebeurtenis heeft De Meester de Betzenbroek op die plaats later een gedenknaald laten plaatsen. Deze gedenknaald is te vinden aan het Nieuwkerksbaantje zo’n 250m ten oosten van het klooster, ter hoogte van grenspaal 211.
Hotel de Golf
Tussen de huidige golfbaan ‘Landgoed Nieuwkerk’ en de Turnhoutsebaan heeft midden in het bos het hotel gestaan. Dit hotel Hotel de Golf genaamd, is gebouwd in 1914 in Engelse landhuisstijl. Na de Eerste Wereldoorlog werd dit hotel een geliefde uitspanning en omschreven als ’het mooiste plekje in Noord-Brabant’ met veel bezienswaardigheden, tennisbanen, speeltuin met kettingbrug, doolhof en dancing.
Tijdens de jaren van de Tweede Wereldoorlog werd het hotel beheerd door de familie Franken. In het begin van genoemde oorlog werd het hotel gevorderd voor diverse doeleinden: onder andere de huisvesting van de marechaussees die behoorden tot de brigade Goirle. Zij hadden tot taak het grensgebied te controleren en waren bevoegd om arrestaties te verrichten. Door hun taak en positie waren zij in de gelegenheid om vluchtelingen te helpen onderduiken of de grens te overschrijden. Ook de familie Franken bood verschillende joodse families onderdak, ondanks veel controle en huiszoekingen. Tijdens de bevrijding van Goirle, in oktober 1944, werd het hotel zwaar beschadigd. De eigenaar, baron Alain Jamblinne de Meux, liet het pand in 1950 slopen (Bron: regionaalarchieftilburg.nl).
Stenen tafel
Van het hotel is helaas niets meer terug te vinden, maar toch zijn er her en der in het bos nog bewijsstukken achter gebleven. Zo zijn er restanten van een Romeinse stenen tafel te vinden. Rondom Hotel de Golf werden namelijk allerlei voorzieningen aangelegd om gasten en dagjesmensen te vermaken. Er was een hangbrug gemaakt, een doolhof en een Romeinse Stenen Tafel. Deze tafel bestond uit drie poten van ongeveer twee meter hoog met daarop een rotsachtig tafelblad. De restanten van de tafelpoten zijn terug te vinden in het bos.
Smokkelaars
Het gebied rondom Nieuwkerk was een geliefd gebied voor smokkelaars. Aan smokkelen kon flink verdiend worden. Er werd vee gesmokkeld, maar ook etenswaren als boter en zout. Bij het smokkelen werd gebruik gemaakt van voorlopers. Deze voorlopers waren verkenners die enkele meters vooruit liepen. Wachtend op het signaal of het al dan niet veilig was, werd het vee opgehouden in een omheind stuk in het bos.
Het smokkelen van boter was winstgevender en makkelijker. Er kwam een gevecht tussen douane en smokkelaars tot stand. Een strijd die gevoerd werd met kraaienpoten, wapens en wilde achtervolgingen. Al leek het soms een ware veldslag, het was één groot spel met ’deals’ die vaak onder het genot van vele drankjes in kroegen tot stand kwamen.
Grafkelder
Zoals eerder gemeld komt de familie Van Hogendorp in het bezit van Landgoed Nieuwkerk in de jaren twintig van de 19e eeuw. De familie liet in 1824 een grafkelder bouwen. De gemetselde bovengrondse grafkelder is gebouwd op verzoek van Gijsbert Jacob van Hogendorp. Zijn grote vrees was namelijk om levend begraven te worden. Hij liet daarom een grafkelder bouwen die niet gesloten werd door een steen, maar door eenvoudige planken. De grafkelder is bedekt met aarde en omringd door een kleine slotgracht. Vroeger is er zelfs een ophaalbrug geweest om bij de kelder te kunnen komen. De grafkelder is nog in tact en ligt diep in het bos verscholen.
Natuurverschijnselen
Naast de mooie verhalen over dit rijke gebied, bracht Frans Wilmsen de wandelaars ook iets bij over mooie natuurverschijnselen. Zo wees hij de wandelaars op omgewoelde stukken grond dat erop wees dat er zich zwijnen bevinden in dit gebied.
Ook werd stilgestaan bij jonge aanplant van loofbomen. In tegenstelling tot naaldbomen verliezen loofbomen aan het einde van de zomer, gedurende de herfst en aan het begin van de winter, hun bladeren waardoor de bodem zeer voedselrijk is. Dit komt ten goede aan de biodiversiteit in dit gebied. Als laatste zagen we een boom met wel een heel bijzondere vorm doordat zijn stam met tientallen knoesten is bekleed.
Tot slot
Rond de klok van 20.00 uur hadden de wandelaars zo’n 4 kilometer in de benen en waren zij vele mooie historische verhalen rijker. Wil je ook meer te weten komen over de rijke geschiedenis in onze omgeving of over mooie natuurverschijnselen, sluit dan gerust aan tijdens de volgende zomeravondwandelingen op 9 augustus en 13 september. Volg de berichtgeving hierover via KBO of Heemkundekring Carel de Roy.